Fitisýrur

Fiskur, hvalur og kópur hava ofta eitt stórt innihald av omega-3-fitisýrum – eisini róptar n-3-fitisýrur. Hesar fitisýrur eru fleirómettaðar og hava longri ketur av kolevni enn fitisýrurnar í hinum sløgunum av mati, sum vit vanliga eta. 

Tær týdningarmestu n-3-fitisýrurnar í fiski eru eicosapentaensýra (EPA) og docosahexaensýra (DHA).

Feitur fiskur hevur nógv av n-3-fitisýrum í sær. Orsøkin er, at n-3-fitisýrur verða framleiddar í haváti, sum verður etið av størri dýrum, og soleiðis ferðast n-3-fitisýrurnar upp gjøgnum føðiketuna til fisk og onnur havdýr og verða savnaðar í fitivevnaði og livur hjá hesum dýrum.

n-3-fitisýrur eru, saman við linolsýru, lívsneyðugar fyri menniskju og skulu vera í smáum nøgdum í matinum. Í matinum hjá føroyinginum eru n-3-fitisýrurnar í fiski, umframt alfa-linolensýru í plantuvøkstri.

DHA finst í stórum nøgdum í miðnervalagnum og serliga í kyknunum í nethinnuni í eyganum, sum verða ávirkaðar av ljósi.

Fitisýrurnar úr fiski hava gagnligari árin á heilsuna hjá okkum enn fitisýrur, sum koma úr plantum.

Tað finnast ymisk sløg av kostískoyti við lýsi (fiskaolju) við hesum n-3-fitisýrum, og eru tilmælini ymisk, alt eftir hví tú ynskir at taka eitt ískoyti, og ymiskar eru eisini fatanirnar av, hvørjum tað hjálpir fyri.

Omega-3-fitisýrur virka brunahindrandi, og hetta verður hildið at vera orsøkin til, at fleiri kanningar hava víst, at omega-3-fitisýrur kunnu hava gagnliga ávirkan á liðagikt. Tú noyðist tó upp í størri mongdir av omega-3-fitisýrum dagliga, fyri at tú skalt fáa gagn av tí: umleið 3000 mg av lýsi (fiskaolju). Tær flestu kanningarnar eru gjørdar við liðagiktsjúklingum, og tískil er her tað besta skjalprógvið; fleiri kanningar eru neyðugur fyri at siga nakað viðvíkjandi slitgikt.

Kanningar verða eisini gjørdar, um lýsi kann hava gagnligt árin á ymiskt annað, eitt nú tarmbrunasjúkur, demens, psoriasis, ADHD og tunglyndi, men enn er hetta ikki skjalprógvað.